Op 18 februari 1983 werd bij Wolters-Noordhoff in ‘Pand 16’ van het gebouwencomplex in de Oude Boteringestraat in Groningen de pas verschenen Bosatlas van de wereldgeschiedenis ten doop gehouden. Het hoofd van Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, dr.A.T.van Holten, bood J.de Groot, directeur, het eerste exemplaar aan. Wat hier volgt is ongeveer zijn reactie op de aanbieding van dit exemplaar.

‘Dames en heren, collega’s, beste Ad,

Het is ongeveer negen jaar geleden, dat wij voor het eerst met elkaar over geschiedenis spraken. Dat is dus op zichzelf allang een klein beetje geschiedenis. Het was, zoals je misschien nog weet, bij het sollicitatiegesprek dat leidde tot jouw benoeming als hoofd van de redactie-menswetenschappen. En zonder dat zouden we hier nu niet met dit gezelschap bijeen zijn geweest, reden genoeg er hier even bij stil te staan.

Ik herinner me nog dat we het hadden –waar je het bij sollicitaties al niet over kunt hebben!- over de vraag of je ‘geschiedenis’, één van de vakken waar jij voor zou gaan uitgeven, of je dat vakgebied nu moest opvatten als een wetmatig proces, dat wil zeggen als een vastliggende structuur van buitenaf die door de mens niet te beheersen is. Of eerder als een reeks min of meer toevallige gebeurtenissen, onvoorspelbaar dus, maar ook mede door menselijk ingrijpen te bepalen? Je neigde tot het laatste, en we waren het erover eens dat daardoor de rol van individuele personen, zeg maar ‘grote mannen’, in het historische verloop van zaken niet onderschat mag worden.

Aan dat gesprekje van destijds moest ik even denken bij het gereedkomen van de Bosatlas van de wereldgeschiedenis, waarvan je mij het eerste exemplaar zoëven hebt overhandigd – en waarvoor ik je van harte dank. Er is geen twijfel aan dat jij, in ons, cartografisch uitgedrukt, kleinschalige wereldje van Wolters-Noordhoff vandaag de ‘grote man’ bent, omdat je op zo bekwame manier leiding hebt gegeven aan het uitgeefproces dat tot het ontstaan van deze atlas heeft geleid. Maar de gelukwensen die ik namens de directie hier wil uitspreken gelden natuurlijk niet alleen jou. We weten allemaal – en uit je eigen opsomming van erbij betrokken medewerkers van zopas bleek ook heel duidelijk – dat dit veelomvattende karwei alleen door hecht teamwork tot een goed einde gebracht kon worden. Daarom onze welgemeende complimenten voor iedereen die, op welke wijze dan ook, aan dit eindresultaat zijn of haar gewaardeerde bijdrage heeft geleverd. Dit is vakwerk. En vakmanschap is nog steeds meesterschap, het geldt niet alleen voor het produkt waarvoor deze uitspraak het meest wordt vernomen.

‘Meester’ Bos, die in het artikel in het Nieuwsblad van het Noorden van gisteren terecht nog eens weer om zijn schepping van 1877 geprezen werd, hij die zijn naam gaf óók aan het nu verschenen sieraad – P.R.Bos zou trots zijn op al deze vakmensen. En eerlijk gezegd: ik ben het ook. En dan denk ik natuurlijk tevens aan de reeks kwaliteitsprodukten waar Wolters-Noordhoff Atlasprodukties de laatste jaren voor getekend heeft, en in beide betekenissen: de letterlijke en de figuurlijke. Wat 1981 betreft aan de Vlaamse ‘Grote Bos’  en de Franse ‘Kleine Bos’, voorzover het gaat om 1982 denk ik aan de Waalse ‘Grote Bos’ en de ‘Geïllustreerde Grote Bos’, en ten slotte aan de produkties waar op dit moment aan de Osloweg de laatste hand aan wordt gelegd: de Deense ‘Kleine Bos’, de Vlaamse uitgave van de geschiedenisatlas die op 1 april aanstaande klaar zal zijn, en de geïllustreerde editie van deze geschiedenisatlas. Allemaal onderdelen van ons ‘Boscomplex’, ik noem ze om ten overvloede nog eens duidelijk te laten zien wat er zich allemaal na die ene oorspronkelijk kern van ruim honderd jaar geleden aan satellieten ontwikkeld is en wordt, ook internationaal. Dit alles is voor onze onderneming van groot commercieel belang.

Als ik nu nog even terugkeer naar het werk dat ik hier in de hand heb, dan is het om vast te stellen dat het ook voor de leek die in geschiedenis belangstelt een genoegen zal zijn er vanavond in alle rust eens beter kennis van te nemen. Ad van Holten sprak daarnet al van de tweehonderd ‘schilderijtjes’ die dat aantal kaarten en kaartjes samen opleveren. En dat is dan alleen nog maar de buitenkant, het kleurige uiterlijk. Maar dan de kaartinhouden nog. Als je al die eeuwen aan je voorbij ziet trekken, komt je het woord van ‘Prediker’ in de zin: ‘het ene geslacht gaat en het andere komt, en er is een tijd om geboren te worden en een tijd om te sterven’. En dan voegt dit bijbelboek eraan toe: ‘Maar de aarde staat in eeuwigheid.’

Beste aanwezigen, als dat laatste ook in de tijd waarin wij leven waar mag blijven (en hier wil ik u dan even herinneren aan het alternatief: geschiedenis als eigenwillig proces tegenover de ontkenning daarvan waar ik in het begin over sprak), – en als Wolters-Noordhoff zijn plaats op die aarde weet te handhaven in het licht van een bevredigend rendement, en als, ten slotte, alle moeite aan deze nieuwe atlas besteed beloond wordt met een bevredigend marktaandeel, – als dat alles gebeurt, dan is het wel zo goed als zeker dat we nog menige herdruk van dit hoogwaardige kwaliteitswerk tegemoet mogen zien.

Ongewijzigd zullen die herdrukken vast en zeker niet zijn. Niet alleen omdat didaktische inzichten nog wel eens willen veranderen, maar ook omdat geschiedbeoefening een discussie zonder einde is. En omdat elke geschiedenis ook geschiedenis is van het heden, in die zin dat de kijk op personen, feiten en ontwikkelingen uit het verleden pleegt te veranderen, ten goede of ten kwade, naarmate die beschouwing plaatsvindt vanuit voortdurend wisselende accenten in dat oprukkende heden zelf. Daarom is het voor deze atlas van groot belang dat het zorgvuldig op de hoogte van de tijd gehouden wordt. Ik voeg er meteen aan toe dat we daar geen zorgen over hoeven te hebben als dat bijhouden met evenveel bekwaamheid gebeurt als totnutoe aan de dag gelegd is. Er is geen twijfel aan dat dat zo zal zijn. Dat betekent dat dan deze nieuwe ‘Bos’ nog een lang leven tegemoetgaat en dat het zodoende vandaag echt – zoals de envelop waar het prospectus in werd verzonden het terecht al noemde- voor Wolters-Noordhoff een historische gebeurtenis.

WN Atlasprodukties is op de goede weg. Ook voor de toekomst wens ik ons allen veel succes.’